روشن شدن فرصت ها در روابط ایران و عربستان روز جدیدی است

عربستان کاملاً در مسیر یک سیاست متعادل حرکت می کند، یعنی با غرب و شرق رابطه دارد. عربستان می خواهد از شرق، چین، ژاپن و… حداکثر استفاده اقتصادی را ببرد، اما متحد غرب می ماند و به همین دلیل آمریکا بر تضمین امنیت عربستان اصرار دارد. اکنون که اعراب قصد دارند در بین 10 قدرت برتر جهان قرار گیرند، به دنبال افراط در گذشته نیستند. در نتیجه توسعه و ثبات را همزمان برقرار می کند. احیای روابط با ایران نیز مطابق با ثبات منطقه بود.

فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان در سازمان ملل گفت: اساس توافق ایران و عربستان اصل عدم مداخله در امور سایر کشورها است. عربستان سعودی می خواهد رقابت برای دستیابی به سلاح هسته ای را متوقف کند.

بر اساس گزارش فرارو، وی در ادامه گفت: هدف ریاض جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای است که با درک ضرورت انجام تعهدات جامعه بین المللی در چارچوب معاهدات و ساختارهای قانونی آغاز می شود. وی تاکید می کند که دستیابی به جهانی عاری از سلاح های هسته ای، از جمله در منطقه، خاورمیانه است.

این اظهارات بن فرحان در حالی مطرح می شود که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در یک مصاحبه تلویزیونی در آمریکا درباره توافق بر سر عادی سازی روابط با اسرائیل صحبت کرده و هشدار داده است که هسته ای شدن ایران منجر به این موضوع می شود. توافق بر سر عادی سازی روابط با اسرائیل منجر به هسته ای شدن عربستان سعودی خواهد شد.

ایران و عربستان سعودی پس از 7 سال قطع روابط دیپلماتیک با میانجیگری چین، در 19 مارس 1401 روابط خود را از سر گرفتند. از آن روز تا به امروز روند توسعه روابط دو کشور به کندی اما پیوسته پیش رفته است. سفر وزیر امور خارجه عربستان سعودی به تهران در 7 خرداد 1402 را می توان نقطه عطف مهمی در روابط سیاسی دو کشور دانست. با این وجود موضوع توافق اولیه بین دو کشور همچنان مطرح است و هر از چند گاهی توسط مقامات سعودی بازنشر می شود. این وضعیت این سوال را ایجاد می کند که روابط ایران و عربستان در چه مرحله ای قرار دارد و چشم انداز این روابط چگونه خواهد بود؟ عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و تحلیلگر سیاسی در گفتگو با فرارو به این سوالات پاسخ داد:

عبدالرضا فرجی راد، نورافشان فرصت های روابط ایران و عربستان به فرارو گفت: سخنرانی بن فرحان در سازمان ملل به وضوح در مورد روابط عربستان و ایران بود و تاکید کرد که ایران و عربستان سعودی نباید در امور داخلی یکدیگر دخالت کنند. در مورد موضوع هسته ای این بن سلمان ولیعهد عربستان بود که در گفتگو با فاکس نیوز با تاکید بر اینکه سلاح های هسته ای باید جمع آوری شود، تاکید کرد که عربستان علاقه ای به سلاح های هسته ای ندارد و هیچ کشوری در منطقه نباید سلاح هسته ای داشته باشد. اما پس از اینکه خبرنگاری از او پرسید اگر ایران به سلاح هسته‌ای دسترسی پیدا کند چه می‌کنی، او پاسخ داد: «ما نیز باید برای بازگرداندن توازن قوا در منطقه دست دراز کنیم».

وی افزود: ایران و عربستان دو رقیب ژئوپلیتیکی در منطقه هستند که در 60 تا 70 سال گذشته با یکدیگر رقابت داشته اند. این رقابت در سال های پس از انقلاب شدت گرفت و به کشورهای همسایه از جمله لبنان، عراق، سوریه، پاکستان و در اوایل دوران طالبان به افغانستان و حتی آسیای مرکزی و قفقاز گسترش یافت. این رقابت سنتی ادامه یافت تا طرفین سعی در تضعیف طرف مقابل و توسعه خود داشتند، اما اکنون عربستان سیاست «توسعه» را انتخاب کرده است. هدف نهایی عربستان سعودی تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ در جهان است. بن فرحان در سازمان ملل حداقل در ده موضوع از روابط با ایران گرفته تا سوریه و لبنان صحبت کرد و گفت که عربستان سعودی خواهان احترام در کنار توسعه و فناوری بالاتر است.

عربستان به دنبال توسعه و امنیت است

این استاد ژئوپلیتیک گفت: عربستان کاملاً در جهت سیاست متوازن یعنی در روابط غرب و شرق است. عربستان می خواهد از شرق، چین، ژاپن و… حداکثر استفاده اقتصادی را ببرد، اما متحد غرب می ماند و به همین دلیل آمریکا بر تضمین امنیت عربستان اصرار دارد. اکنون که اعراب قصد دارند در بین 10 قدرت برتر جهان قرار گیرند، به دنبال افراط در گذشته نیستند. در نتیجه توسعه و ثبات را همزمان برقرار می کند. احیای روابط با ایران نیز مطابق با ثبات منطقه بود. محمد بن سلمان اعلام کرد که به دنبال همگرایی منطقه ای یا به عبارت دقیق تر، نزدیکی اعراب است. بنابراین تعریف چنین اهدافی در عربستان مستلزم استفاده از فناوری های روز در کنار سرمایه کلان است. کشورهای خلیج 3 تریلیون دلار ذخایر ارزی دارند. بنابراین نیاز به امنیت دارند. در سایه امنیت است که می توان از منابع مالی به درستی استفاده کرد.»

وی افزود: همه کارها در حوزه دیپلماسی باید بر اساس هدف انجام شود. این هدف باعث ارتقای حداکثر استفاده و استفاده از فرصت ها می شود. زمانی که روابط ایران و عربستان از سر گرفته شد، امیدهای زیادی به همراه داشت. برخی از مقامات سعودی حتی از سرمایه گذاری در ایران صحبت کردند. ایران نیز به این نوع سرمایه گذاری خارجی نیاز دارد. اما مدت زیادی طول کشید تا سفارتخانه های دو کشور فعال شوند. نکات تلخی نیز در روابط ظاهر شد، از مشکل میدان گازی آرش تا بیانیه مشترک عربستان با روسیه و چین در خصوص جزایر سه گانه ایران. معتقدم هر دو طرف نتوانستند از امیدهای ایجاد شده به خوبی استفاده کنند. هنگامی که امید به وجود می آید، باید در همان زمان استثمار آغاز شود، در غیر این صورت آتش گرم شدن روابط خاموش می شود، یا به طور کامل خاموش می شود. اعتماد بین کشورها بسیار مهم است. هنوز هم معتقدم دیر نشده است، اما فرصت های زیادی از دست رفته است. چه رابطه ما با عربستان سعودی باشد و چه اروپا و آمریکا، ما باید یک پنجره زمانی ایجاد کنیم. وقتی کار را در مدت معینی به پایان نرسانیم، با ضرر مواجه می شویم. ایران باید وزن ژئوپلیتیک خود را تا حد امکان افزایش دهد و این امر در سایه افزایش روابط با کشورهایی که مشکلات حل نشده با ایران دارند انجام خواهد شد.